بار دیگر رهبر نظام جمهوری اسلامی ایران با تاکید بیشتر، خواستار بسته‌ شدن فضای مجازی شد. او روز سه‌شنبه ۷ تیر ۱۴۰۱، در دیدار با مسئولان قوه قضاییه، فضای مجازی را منشا شایعه‌پراکنی و دروغ و ناامنی روانی برای جامعه دانست. 

در چند سال گذشته، این خواسته علی خامنه‌ای و دیگر سران نظام، در قالب «طرح صیانت»، «اینترنت ملی» و قطع دسترسی آزاد مردم به فضای مجازی آزاد، یا به تعبیر او «ول»، اجرا، یا برای اجرای آن تلاش شده است. 

هنگامی که تاکیدهای رهبر جمهوری اسلامی ایران کنار مسئله نفوذ در بدنه نهادهای امنیتی و افشاگری در مورد پرونده‌های فساد اقتصادی و سیاسی مسئولان نظام در یک دهه گذشته قرار می‌گیرد، البته معانی دیگری هم دارد. 

اگر پیش ‌از این تاکید بر مراقبت و کنترل فضای مجازی تنها در چارچوب محدود شدن اینترنت برای کنترل اعتراض‌های مردمی بود، با پایان نمایش فساد‌ستیزی ابراهیم رئیسی، ابعاد امنیتی دیگری یافته است که از دید رهبر جمهوری اسلامی در ایران، بقای نظام به آن وابسته است. 

آزادی فضای مجازی؛ «عامل نفوذ و ناامنی روانی» 

به باور مسئولان حکومت در ایران، یکی از دلایل اصلی نفوذ سایبری به شبکه‌های اطلاعاتی و نظامی، ضعف مشهود سیستم‌های دفاع سایبری است که گمان می‌رود با «ملی» شدن اینترنت، همان‌طور که امکان دسترسی از داخل به شبکه جهانی قطع خواهد شد، از بیرون نیز این فرصت محدودتر ‌شود. 

اما این نکته را نباید از یاد برد که به گفته کارشناسان حوزه فناوری، اکثر حمله‌های سازماندهی‌شده سایبری، با کمک نیروی داخلی در ساختار حکومت جمهوری اسلامی ایران بوده است. 

مسئله دیگری که علی خامنه‌ای در دیدار با مقام‌های قوه قضاییه به آن اشاره کرد، مقابله با «دروغ و شایعه‌پراکنی» است، اسم رمزی که برای افشاگری‌های سیاسی به کار می‌رود. 

این تذکر نیز همراه با تاکید او بر «کش ندادن» به روند قضایی پرونده‌های افشای فساد مالی مدیران و مسئولان رده‌بالای نظام، بخش دیگری از برنامه‌ای است که محسنی اژه‌ای هم آن را در قالب توافق سران قوا برای اداره «بدون حاشیه» کشور معرفی کرد. 

تاکید رهبر جمهوری اسلامی ایران بر اینکه «قضات، مرعوب نظرات ضابطان نشوند» نیز، هرچند در آن اشاره‌ای به اطلاعات سپاه نشد و تنها وزارت اطلاعات محل اشاره بود، احتمالا با رخدادهای اخیر و درگیری‌های سیاسی و افشاگری‌های درون نظام بی‌ارتباط نیست. 

پس از ماجرای افشای «سیسمونی‌گیت»، علی خامنه‌ای دفاع جانانه‌ای از محمدباقر قالیباف کرد؛ همان‌طور که پس از افشای فایل صوتی دو تن از فرماندهان سپاه که باز هم معطوف به افشای فساد حلقه قالیباف، طائب، و قاسم سلیمانی بود، او این افشاگری‌ها را سخن‌پراکنی علیه سپاه پاسداران و ترفند دشمنان دانست. 

این موارد بخشی از مسائلی است که در سخنان دیروز رهبر جمهوری اسلامی ایران، در چارچوب «فرصت دروغ‌پراکنی و شایعه‌سازی در فضای مجازی» به آن اشاره شد. 

طعنه به قوه قضاییه و دستگاه امنیتی

نکته مهم دیگر در سخنان اخیر علی خامنه‌ای، طعنه به قوه قضاییه است: اشاره او به اینکه برخی از این افشاگری‌ها، یا به‌زعم او شایعه‌ها، از درون قوه قضاییه به بیرون درز کرده است. او در این مورد تذکر داد: «امنیت روانی از جمله حقوق عمومی است و دستگاه قضایی باید از نگران کردن و تخریب ذهن مردم به‌وسیله شایعات و اظهارات دروغ و هراس‌افکن افراد مشخص یا نامشخص در رسانه‌ها و فضای مجازی جلوگیری کند.»

به ‌این ‌ترتیب، با تذکر رهبر جمهوری اسلامی ایران به دستگاه قضایی و امنیتی و بازداشت‌های اخیر «ادمین»‌‎های کانال‌های تلگرامی نزدیک به اطلاعات سپاه که بخش مهمی از اخبار محرمانه نظام را افشا می‌کردند، روشن است که برنامه‌ای که معطوف به برخورد با افشاگران درون نظام با فرصت فضای مجازی است، چه اندازه می‌تواند جدی باشد. 

کنترل فوری فضای مجازی

هم‌زمان با پاک‌سازی امنیتی و اوج‌گیری اعتراض مردم، عزم مقام‌های عالی نظام برای محدود کردن و کنترل فضای مجازی جدی است، زیرا از نگاه آن‌ها، این فضا عامل اصلی نفوذ دشمن، اعتراض مردمی، افشاگری علیه مسئولان، و در یک‌ کلام، نمایان کردن ناکارآمدی نظام است. 

با توجه ‌به مجموعه این مسائل، اینک روشن است این گمان که پس از واکنش منفی جامعه، طرح صیانت به محاق رفته باشد، واقع‌بینانه نیست. تاکید علی خامنه‌ای و نمایندگان ولی‌فقیه، سخنان چند روز گذشته برخی نمایندگان و وزیر ارتباطات در مورد ‌ضرورت مدیریت اینترنت، نشان می‌دهد که طرح‌هایی همچون طبقاتی کردن دسترسی به فضای مجازی و فیلتر شدن پیام‌رسان‌‌ها، همچنان در دستورکار است و موج کنترل اینترنت و برخورد با فعالان فضای مجازی سرعت بیشتری می‌گیرد. 

جمهوری اسلامی ایران؛ قربانی فضای مجازی، یا مهم‌ترین تروریست سایبری جهان؟

در این ‌بین، حملات گسترده سایبری سپاه پاسداران به کشتی‌ها، زیرساخت‌های انرژی، و تلاش برای هک کردن سایت‌های اداری برخی کشورها، هرگز پنهان نمانده است. زدوخورد سایبری جمهوری اسلامی ایران با رقبا و دشمنان و حمله به زیرساخت‌ها و دزدی اطلاعات، و هم‌زمان، هک شدن تاسیسات و سرقت اطلاعات محرمانه نظام مسئله‌ای است که تداوم آن جمهوری اسلامی ایران را در تقابل با چند کشور، از جمله بریتانیا، آمریکا، فرانسه، و اسرائیل، به یکی از مهم‌ترین عوامل تروریسم سایبری جهان بدل کرده است. 

رویای نظام: بستن فضای مجازی

آنچه به نظر می‌رسد برای حکومت جمهوری اسلامی ایران باورپذیر نیست این واقعیت است که هرچه محدودیت و سرکوب در جامعه شدیدتر شود، واکنش‌ها در کف خیابان گسترده‌تر خواهد بود. اعتراض‌های معیشتی و صنفی و نگرانی‌های مردم از اوضاع و آینده کشور نیز که به کف خیابان‌ها می‌آید، نتیجه انتشار اخبار در فضای مجازی نیست، بلکه نتیجه عملکرد نامطلوب مجموعه نظام است. 

این تصور هم که با بستن فضای اینترنت، آرام ‌کردن جامعه‌ ممکن خواهد شد، منطقی به نظر نمی‌رسد، زیرا طبق نظر اکثر جامعه‌شناسان و فعالان سیاسی در ایران، التهاب چندین ساله جامعه، بیشتر نتیجه تبعیض، بی‌عدالتی، و فساد گسترده سیاسی و اقتصادی درون حکومت است.